Rodzicielstwo to jedno z najważniejszych i najbardziej wymagających wyzwań. Dla wielu z nas źródłem wskazówek i wzorców w rodzicielstwie byli rodzice lub dziadkowie. Chociaż te doświadczenia mogą być źródłem cennych informacji, nie zawsze są adekwatne do dzisiejszych realiów, co wiemy z badań nad rozwojem człowieka już od okresu prenatalnego. W tym artykule przyjrzymy się stylom rodzicielstwa przekazywanym przez poprzednie pokolenia oraz omówimy, jak unikać błędów i ich negatywnych skutków.
Nie powtarzaj błędów poprzednich pokoleń
Wielu z nas wychowało się w rodzinach, gdzie obowiązywały konkretne style wychowawcze. Dla niektórych były to metody surowe, bazujące na dyscyplinie i rygorze, podczas gdy inni byli wychowywani bardziej liberalnie i rodzice stawiali na swobodę oraz samodzielność dzieci. Jakie skutki mają te (najczęściej nieświadomie) metody przejęte od rodziców?
Jakie są style rodzicielstwa?
Istnieją cztery style rodzicielstwa, które drastycznie się od siebie różnią. Tylko jeden z nich, według naukowców, jest tym właściwym. Charakteryzuje się odpowiednim poziomem swobody w życiu dziecka, przestrzeni na popełnianie błędów oraz cechami rodzicielstwa bliskości.
Rodzicielstwo autorytatywne
Rodzicielstwo autorytatywne występuje, gdy opiekunowie stawiają granice i wymagają od dziecka posłuszeństwa, ale jednocześnie są otwarci na komunikację i zrozumienie potrzeb malucha. To styl, w którym rozmowa i wyjaśnianie są kluczowe. Rodzice starają się zrozumieć swoje dzieci i uczą je radzenia sobie z emocjami. Osoby wychowane w stylu autorytatywnym zazwyczaj rozwijają zdolność do samoregulacji emocji, są pewne siebie i zdolne do podejmowania decyzji. Mają też dobre relacje z rodzicami.
Rodzicielstwo autorytarne
Wrodzicielstwie autorytarnym rodzice są surowi i wymagają posłuszeństwa, nie otwierają się na komunikację ani na potrzeby dziecka. Dialog jest ograniczony, a dzieci są zazwyczaj traktowane w sposób surowy i z dużą dyscypliną oraz nie mają możliwości wyrażania swoich opinii. Wychowane w stylu autorytarnym mogą być posłuszne, ale także doświadczać frustracji, lęku i niskiej samooceny oraz mieć trudności z rozwojem umiejętności społecznych.
Rodzicielstwo permisywne
Rodzicielstwem permisywnym określa sięniestawianie wyraźnych granic ani wymagań swoim dzieciom. Pociechy mają dużą swobodę i mało struktury w wychowaniu. Choć rodzice mogą być serdeczni, często unikają konfliktów i nie wysuwają żądań. Dzieci wychowane w stylu permisywnym mogą mieć problem w radzeniu sobie z granicami i zasadami. Mogą być impulsywne i mieć trudności z samoregulacją. Ich samoocena może być zaburzona. Uczenie dziecka, że może wszystko, doprowadzi do pojawienia się problemów w szkole. W domu malcowi większość uchodzi na sucho, więc nie zrozumie zasad panujących w szkole i nie będzie się w stanie do nich zastosować. Jego zdaniem wszystko mu się należy i jest lepszy od innych dzieci.
Rodzicielstwo obojętne
Czwartym stylem jestrodzicielstwo obojętne. Rodzice nie angażują się w wychowywanie swoich dzieci i nie wykazują zainteresowania ich potrzebami ani problemami. Takie podejście bardzo szkodzi dziecku i wpędza je w poczucie bycia zbędnym elementem życia rodzinnego. Komunikacja w tym przypadku często nie istnieje, a dzieci są z reguły pozostawione same sobie. Ignorowany jest ich płacz, przez co po latach mogą doświadczać uczucia odrzucenia i braku wsparcia emocjonalnego. Mogą mieć trudności w budowaniu zdrowych relacji społecznych i rozwijaniu poczucia własnej wartości. Takie wychowanie powierzchowne wpłynie również negatywnie na relacje dziecka w przyszłości, ponieważ nie będzie ono przygotowane emocjonalnie do stworzenia stałego związku. Może mieć też problem z poczuciem odpowiedzialności. Rodzic, który nie zwraca uwagi na swoje dziecko, może odnieść wrażenie, że jest ono grzeczne i nie ma potrzeby poświęcać mu więcej uwagi. Wręcz przeciwnie – dziecko w pewnym momencie uczy się być niezauważalnym dla rodzica, który tak czy siak je ignoruje. Taka relacja między rodzicem a dzieckiem nie ma w sobie nic z poczucia bezpieczeństwa, troski czy zaufania.
Rodzicielstwo helikopterowe
Wyróżnia się również rodzicielstwo helikopterowe, czyli takie, gdzie dziecko jest chronione przez rodziców w każdej sytuacji. Taki styl wychowania jest określany jako nadopiekuńczy. Pogłębia strach dziecka przed światem i nowymi sytuacjami. Uniemożliwia mu wejście w dorosłość i usamodzielnienie się. Odpowiedzialne wychowywanie to również pozwolenie dziecku na określone zachowania i poznanie ich konsekwencji. Oczywiście w granicach jego bezpieczeństwa i innych ludzi oraz poszanowania jego emocji.
Błędy dziadków a współczesne wartości
Chociaż tradycyjne style rodzicielstwa miały swoje miejsce w przeszłości, wartości i społeczeństwo ewoluują. Warto wziąć pod uwagę, że pewne praktyki lub przekonania, które były akceptowalne w przeszłości, mogą być teraz przestarzałe lub niezgodne z dzisiejszymi standardami wychowawczymi. Niektóre z błędów, których należy unikać za wszelką cenę, to np. brak uwzględniania emocji dziecka. Surowy styl autorytarny prowadzi do tłumienia emocji dziecka, co może skutkować trudnościami w wyrażaniu uczuć i rozumieniu siebie.
Stosowanie patriarchalnych stylów może wpływać negatywnie na równość i szacunek między członkami rodziny, co nie jest zgodne z dzisiejszymi normami. Z kolei permisywny styl wychowawczy może prowadzić do braku samodzielności i zdolności do radzenia sobie z przeciwnościami losu, co może być problematyczne w dorosłym życiu. Dziecko wychowywane w ten sposób nie ma sposobności uczyć się przez popełnianie błędów, brak mu pewności siebie, będzie miało problem, by się usamodzielnić.
Rodzicielstwo to nieustanny proces uczenia się i dostosowywania do zmieniających się czasów i wartości społeczeństwa. Chociaż tradycje i doświadczenia przekazywane przez poprzednie pokolenia są cenne, nie zawsze są odpowiednie w dzisiejszych warunkach. Unikanie błędów popełnianych w przeszłości polega na zrozumieniu nowych wartości i podejścia do rodzicielstwa oraz na dostosowaniu się do potrzeb i praw dziecka. Kluczowym elementem jest otwarta i kochająca komunikacja z dziećmi, która pozwala na zrozumienie ich potrzeb i uczuć oraz na budowanie zdrowych, trwałych relacji w rodzinie.