Jak nauczyciel może zadbać o siebie w wakacje?
Koniec roku szkolnego to dla wielu nauczycieli nie tylko wystawianie ocen i ostatnie egzaminy, lecz także moment, w którym dopiero zaczynają dostrzegać, jak bardzo są wyczerpani po całym roku ciężkiej pracy. Za nimi dziesiątki spotkań, planów, zebrań, konfliktów do rozładowania i emocji do uniesienia – zarówno uczniowskich, jak i własnych. Wakacje nie powinny być więc jedynie pustym czasem między czerwcem a wrześniem, lecz przestrzenią do głębokiej regeneracji.
Z badań wynika, że prawie 70% nauczycieli doświadcza przewlekłego stresu, a niemal połowa – objawów wypalenia zawodowego. Wypalenie to nie jedynie zmęczenie, brak sensu, utrata motywacji, pogorszenie relacji z uczniami i współpracownikami. Dlatego właśnie to, jak spędzamy wakacje, ma realne przełożenie na to, z jakim stanem psychicznym wejdziemy w kolejny rok szkolny.
Od czego zacząć skuteczną regenerację?
Pierwsze dni urlopu warto potraktować jak miękkie lądowanie po bardzo intensywnym locie. Zamiast rzucać się od razu w wir wyjazdów czy nadrabiania wszystkiego, na co nie było czasu, dobrze jest po prostu… zwolnić. Posłuchać swojego ciała, zrobić sobie dzień w piżamie, pójść na dłuższy spacer, wybrać ciszę bez powiadomień. Wbrew pozorom to właśnie takie momenty są dla mózgu najbardziej oczyszczające, bo pozwalają wyjść z trybu ciągłego działania i pracy, odzyskać wewnętrzne tempo i równowagę.
Wielu nauczycieli przyznaje, że nawet w czasie wakacji trudno im zrezygnować z roli opiekuna. W domu, wśród bliskich, wciąż czują się odpowiedzialni za emocje innych, chcą wszystko organizować, planować czy po prostu „ogarniać”. Ale regeneracja psychiczna zaczyna się od zgody na odpuszczenie. Nie zawsze trzeba być produktywnym albo coś nadrabiać. Można (i warto!) po prostu być.
Jak specjalista może odpoczywać w wakacje?
Warto zauważyć, że dbanie o siebie to nie tylko robienie czegoś dla przyjemności, lecz także świadome unikanie tego, co nas obciąża. Ograniczenie kontaktu z mediami społecznościowymi, odłożenie nauczycielskich grup i dyskusji o podstawie programowej może być prawdziwą ulgą. To nie ucieczka, a realna higiena psychiczna. Bycie w pracy nawet w czasie urlopu czy wolnego może mieć długoterminowe negatywne skutki.
Niektórzy nauczyciele właśnie latem po raz pierwszy mają czas, by zauważyć swoje emocje – frustracje, lęki, zmęczenie. To dobry moment, by pozwolić sobie je przeżyć. Można je spisać, porozmawiać o nich z kimś bliskim albo, jeśli czujemy taką potrzebę, skorzystać z pomocy specjalisty. Nie trzeba czekać na kryzys, by zadbać o zdrowie psychiczne. Zdecydowanie lepiej zapobiegać dłuższym i bardziej obciążającym konsekwencjom, niż później je leczyć.
Ciało również ma swoje potrzeby. Ruch, sen, świeże powietrze, choć brzmi to banalnie, w natłoku szkolnych obowiązków często są zaniedbywane. A to właśnie poprzez ciało możemy najszybciej dotrzeć do stanu ukojenia. Regularne spacery, poranna joga, pływanie czy leniwe leżenie w parku na trawie mogą znacząco poprawić samopoczucie i obniżyć poziom kortyzolu.
W czasie wakacji warto sięgnąć po proste, ale skuteczne narzędzia wspierające dobrostan psychiczny, takie jak ćwiczenia mindfulness, praca z emocjami i praktyka wdzięczności. To właśnie te codzienne, drobne praktyki mają ogromną moc w odbudowywaniu wewnętrznej równowagi.
Pomocą mogą być gotowe narzędzia, jak Ćwiczenia mindfulness – karty dla młodzieży i dorosłych do druku, które pozwalają zanurzyć się w świadomej obecności, choćby przez kilka minut dziennie. Dla tych, którzy chcą lepiej zrozumieć swoje emocje, świetnie sprawdzą się Karty Emocji dla młodzieży i dorosłych pomagające nazwać i przeanalizować uczucia, które często towarzyszą wypaleniu i napięciu. A jeśli szukasz czegoś naprawdę prostego, lecz niezwykle skutecznego, sięgnij po Wdzięczność w praktyce. Te karty ułatwiają dostrzeżenie drobnych momentów, które budują pozytywne nastawienie i wspierają regenerację psychiczną. To małe kroki, które pomagają nauczycielowi wrócić do siebie – nie jako pracownika, ale jako człowieka potrzebującego czułości i uwagi.
Badanie opublikowane w „Frontiers in Psychology” w 2020 roku wykazało, że codzienne praktyki uważności i refleksji emocjonalnej wpływają pozytywnie na poziom satysfakcji z życia, obniżają poziom kortyzolu (hormonu stresu) oraz zwiększają odporność psychiczną, szczególnie w zawodach związanych z edukacją i opieką nad innymi.
To wszystko nie oznacza, że wakacje muszą być całkowicie bierne. Chodzi o to, by dać sobie przestrzeń na bycie sobą, a nie tylko bycie nauczycielem. Często dopiero wtedy przychodzą najlepsze pomysły, wraca kreatywność, a wybrany zawód znów nabiera sensu. Ale nie da się do tego dotrzeć, jeśli nie pozwolimy sobie na odpoczynek – bez poczucia winy, bez obowiązku, bez wyzwań.
Wakacje to czas, by o siebie zadbać. To moment, by zauważyć własne potrzeby i pozwolić im zaistnieć. Właśnie to pozwala wrócić do szkoły z większą gotowością, spokojem i radością, a nie wyłącznie z wypełnionym po brzegi terminarzem.