Dla wielu rodziców to nie jest tajemnica, że dzieci są w stanie zauważać ich emocje i reagować na nie w swoim otoczeniu. Jednak pytanie, jak dziecko wyczuwa emocje dorosłych i jakie są konsekwencje tego zjawiska. To zagadnienie, które budzi zainteresowanie rodziców, pedagogów i psychologów. W tym artykule przyjrzymy się, dlaczego maluch wyczuwa emocje rodzica, jakie są tego skutki oraz jak można wykorzystać tę wiedzę w procesie wychowania. Gdzie w tym wszystkim są emocje dziecka?
Dlaczego dziecko wyczuwa emocje rodzica?
Od pierwszych chwil życia dziecko buduje silną więź emocjonalną z rodzicem. Zaczyna się ona od poczęcia, gdzie to emocje odczuwane przez matkę wpływają na rozwój zarodka a potem dziecka w łonie. Ta bliskość sprawia, że jest ono bardziej podatne na odczuwanie i reagowanie na emocje rodzica, w szczególności mamy, której to jest najwięcej w pierwszych fazach życia dziecka. Kolejnym czynnikiem są nabywane umiejętności społeczne. Dziecko uczy się, jak funkcjonować w społeczeństwie obserwując i naśladując zachowania dorosłych w domu. Rozumienie i reagowanie na emocje innych ludzi stanowi kluczowy element jego nauki umiejętności społecznych. Istnieje też biologiczna podstawa tego mechanizmu. Istnieją dowody, że dzieci są biologicznie przystosowane do reagowania na emocje rodziców. Dla przykładu, niemowlęta potrafią rozpoznawać emocje na twarzy rodzica już w pierwszych miesiącach życia. Jest to moment budowania przywiązania i poczucia bezpieczeństwa dla malucha.
Jak emocje rodzica wpływają na dziecko?
Dziecko wyczuwające negatywne nastroje rodzica doświadcza różnych emocji, które będą mieć swoje skutki zarówno krótko jak i długoterminowe. Każdemu zdarzają się takie momenty, jednak kluczowe jest tutaj ekspozycja dziecka na takie bodźce. Długotrwałe zaniedbywanie emocji dziecka, narażanie go na ciągłe obcowanie z trudnymi emocjami mają ogromne skutki. Maluch będzie zestresowany, smutny czy przygnębiony, jeśli rodzic tak się czuje i przeciwnie. Dziecko staje się apatyczne w domu i poza nim. Szczęśliwy i radosny rodzic to sygnał dla malucha, że może się odprężyć i czuć bezpiecznie. Ważne jest też również modelowanie zachowań swojej pociechy. Dzieci uczą się, jak reagować na emocje obserwując, jak robi to dorosły. Jeśli dorosły radzi sobie z emocjami w sposób zdrowy, dziecko również będzie reagować w zrównoważony sposób na różne sytuacje. Kluczowe jest tutaj dawanie przykładu dziecku i rozmowa o emocjach – wszystkie emocje pojawiają się w naszym życiu, najważniejsza jest umiejętność ich przeżywania i wyrażania w zdrowy dla siebie i otoczenia sposób.
Wyczuwanie emocji rodzica może również pomóc dziecku rozwijać zdolność empatii i rozumienia uczuć innych ludzi. To jest bardzo ważne w przypadku budowania zdrowych relacji społecznych. Jeśli dziecko jest stale świadkiem trudnych emocji rodzica, może to prowadzić do zwiększonego poziomu stresu i niepokoju u malucha. Dlatego ważne jest, aby rodzic dbał o własne zdrowie emocjonalne i umiejętność radzenia sobie z negatywnymi emocjami.
Jak negatywne emocje rodziców wpływają na dziecko?
Trudne emocje dorosłego, czy ogólnie negatywna atmosfera w domu, mają wiele przykrych skutków w procesie wychowania małych dzieci jak i samych relacji rodzinnych. Złość, frustracja, niepokój czy smutek rodzica, które nie będą zaopiekowane i odpowiednio wyrażone, mogą wpłynąć na rozwój dziecka oraz na atmosferę w domu, co prowadzi do zwiększonego poziomu stresu i niepokoju u dziecka. Dzieci są wrażliwe na napięcia w otoczeniu i mogą odczuwać niepewność lub obawy. W konsekwencji dziecko nie odczuwa zaufania do rodzica, by przyjść do niego z problemem, boi się wyrażać swoje emocje. Prowadzi to do problemów emocjonalnych, w budowaniu relacji, popada we frustrację.
W konsekwencji, maluch może doświadczać trudności w samoregulacji emocji, nawiązywaniu relacji w szkole oraz osiąganiu dobrych wyników w nauce. Zgodnie z piramidą Maslowa, zaraz po podstawowych potrzebach fizjologicznych, kolejną, konieczną do zaspokojenia potrzebą jest poczucie bezpieczeństwa. Jeśli dziecko w domu nie czuje się komfortowo i stabilnie, nie jest w stanie dążyć do dalszego rozwoju i samorealizacji. Żyje w ciągłym napięciu, nie jest w stanie przewidzieć nastroju rodziców, jeśli te zmieniają się bezpodstawnie i diametralnie dość często. Codzienne napięcie wpływa negatywnie na każdą płaszczyznę jego życia i w konsekwencji nie jest w stanie samodzielnie sobie z tym poradzić.
Dzieci i rodzice kontra emocje – to na pewno nie jest łatwe!
Negatywne emocje rodzica mogą wpływać na jakość relacji z dzieckiem. Dzieci mogą unikać rodziców, który często poddaje się trudnym emocjom, lub mogą czuć się niezrozumiane i odrzucane, może też nauczyć się niewłaściwych mechanizmów radzenia sobie z emocjami.
Po czasie, takie niesprzyjające otoczenie, może doprowadzić malucha do poważnych schorzeń psychicznych. Dzieci, które doświadczyły negatywnych emocji rodzica, mogą być bardziej podatne na rozwijanie zachowań problematycznych, takich jak agresja, nadużywanie substancji czy trudności w szkole. Będzie to też wpływać na ich samopoczucie i poczucie własnej wartości. Jeśli rodzic często wyraża negatywne emocje, dziecko może poczuć się winne, odpowiedzialne lub nieakceptowane. Doprowadzi to również do zakłóceń w komunikacji z dzieckiem, a później dorosłym. Taka osoba będzie unikać trudnych rozmów z innymi, a to może prowadzić do braku zrozumienia i zaufania. Istnieje też ryzyko, że przy wychowaniu własnych dzieci będzie powtarzać te wzorce.
Bardzo ważne jest, aby rodzice starali się radzić sobie z negatywnymi emocjami w zdrowy sposób i dbali o siebie emocjonalnie. Wspieranie dziecka, rozmowa z nim, udzielanie wsparcia i tworzenie pozytywnego środowiska emocjonalnego może pomóc w minimalizacji negatywnych skutków emocji rodzica na dziecko, ale podstawą do tego jest wspierające środowisko i dawanie dobrego przykładu. W przypadku trudności z radzeniem sobie z negatywnymi emocjami, warto rozważyć wsparcie terapeutyczne, które może pomóc zarówno dorosłym, jak i dziecku.
Wiedza o tym, że dziecko wyczuwa emocje dorosłych jest kluczowa w procesie wychowania. Warto zadbać o swoje dobre samopoczucie, by dziecko również czuło się komfortowo w domu. To zagadnienie pokazuje, jak ważne jest dbanie o własne zdrowie emocjonalne jako rodzica oraz tworzenie pozytywnego i wspierającego środowiska emocjonalnego dla dziecka. Zdolność malucha do wyczuwania emocji mamy i taty jest również ważnym elementem budowania zdrowych relacji w rodzinie.